Tech Gündem (Sayı 9) "Vision Pro ile yeni bir dönem başladı"
🔺Facebook 20 yaşında, 🔺En çok satan telefonlar, 🔺İnsan beynine ilk çip takıldı, 🔺Vision Pro için 600 özel uygulama, 🔺Uzaydan dönüş 5 Şubat'a kaldı, 🔺Haftanın film ve uygulama tavsiyesi
Facebook 20 Yaşında
Fotoğrafta Mark Zuckerberg ve bir avuç üniversite arkadaşının 20 yıl önce uygulamayı hayata geçirdiklerindeki Facebook’u görüyorsunuz. O tarihten bu yana dünyanın en popüler sosyal medya platformu birçok kez yeniden tasarlandı. Ancak amacı hep aynıydı: İnsanları çevrimiçi olarak birbirlerine bağlamak ve reklamlardan para kazanmak. 20'nci yılına giren Facebook’un yaşadığımız dünyayı nasıl değiştirdiğine bir bakalım istedik. Önceleri MySpace gibi sosyal platformlar, Facebook'tan önce de mevcuttu. Ancak Zuckerberg'in sitesi 2004'te kurulmasıyla popülerlik kazandı ve bir çevrimiçi sitenin ne kadar hızlı yayılabileceğini kanıtladı. Bir yıldan kısa bir sürede bir milyon kullanıcıya ulaştı. Dört yıl içinde de fotoğraflara insanları 'etiketleme' özelliği gibi yenilikler sayesinde dönemin sosyal medya devi MySpace'i geride bıraktı. Gece dışarı bir bir dijital fotoğraf makinesi ile çıkmak ve ardından arkadaşlarınızı düzinelerce fotoğrafta 'etiketlemek' gençler için bu dönemde edinilen bir aktivite oldu. Türkçeye "zaman tüneli" olarak çevrilen “timeline”ın da sürekli yenilenecek şekilde kodlanması uygulamanın günlük trafiğine büyük etki etti. 2012 yılına gelindiğinde Facebook kullanıcı ziyareti anlamında ayda bir milyarı aşmıştı. 2021'in sonunda günlük aktif kullanıcı sayısında yaşanan düşüşe karşın platform farklı stratejilerle büyümeye devam etti. İnternete erişimin sınırlı olduğu ülkelerde, bedava internet sağlayarak kullanıcı sayısını artırmayı başardı. Facebook, 2023'ün sonunda günlük iki milyardan fazla kullanıcının aktif olarak siteye girdiğini duyurdu. Kuşkusuz, Facebook gençler arasında eskisine göre daha az popüler. Bununla birlikte, halen dünyadaki en popüler sosyal platformu olmaya devam ediyor. Bazıları Facebook'u ve rakiplerini, dünyayla bağlantı kurmanın çığır açan araçları olarak görürken, bazıları da kişisel yıkıma kadar götürebilen bağımlılık araçları olarak onları ele alıyor. Facebook, bir platform içinde "beğen" ya da "beğenme" seçeneğine basmanın ne kadar kazançlı olabileceğini gösterdi. Meta üst kimliği ile kurumsallaşan Facebook, Google ile birlikte küresel reklam pastasından aslan payını alan şirketlerden biri. 2023'ün üçüncü çeyreğinde, temel olarak reklam verenlere “hedef reklam” hizmetleri sunarak Meta yaklaşık 34 milyar dolar gelir elde ettiğini bildirdi. Bunun 11,5 milyar doları kar olarak açıklandı. Ancak Facebook aynı zamanda kişisel veri toplamanın nasıl yanlış gidebileceğini de tüm dünyaya gösterdi. Meta, kişisel verileri uygunsuz şekilde kullandığı için birçok kez para cezasına çarptırıldı.
Bunlardan en bilineni, 2014 yılında çok ciddi bir veri ihlali skandalı nedeniyle, 725 milyon dolar ödemesine yol açan Cambridge Analytica olayı olarak kayda geçti. Facebook 2022'de, kişisel verilerin erişilmesine olanak sağladığı için Avrupa Birliği (AB) tarafından 265 milyon euro para cezasına çarptırıldı. Geçtiğimiz yıl da benzer bir ihlal suçlamasıyla İrlanda Veri Koruma Komisyonu tarafından 1,2 milyar euroluk rekor bir para cezasına çarptırıldı. Facebook bu cezayı temyize taşıdı. Facebook, farklı kullanıcı gruplarını hedefleyen reklamlar sunmaya başlayarak dünya çapında seçim kampanyaları için önemli bir platform haline geldi. Örneğin, Statista araştırmasına göre, 2020’deki ABD başkanlık seçimlerinden önceki beş ayda, Donald Trump'ın ekibi Facebook reklamlarına 40 milyon dolardan fazla para harcadı. Facebook, farklı siyasi görüşlerdeki kullanıcıların küresel ölçekte bir araya gelmesine, kampanya yapmasına ve eylem planlamasına da olanak tanıyarak tabanda siyasetin değişmesine katkı sağladı.
Örneğin Arap Baharı sırasında Twitter ile birlikte protestoları koordine etme ve sokakta yaşananları duyurma konusunda çok önemli rol oynadı. Ancak Facebook'un siyasi amaçla kullanılması, insan haklarına etkisi dahil birçok başlıktaki sonuçları nedeniyle eleştirildi. Facebook, 2018 yılında, Myanmar'da Arakanlı Müslüman azınlığa karşı "şiddeti teşvik etmek" için platformu kullanan kişilerin engelenmediğine ilişkin BM raporunu kabul etti. Facebook'un büyük başarısıyla Mark Zuckerberg, benzeri görülmemiş bir sosyal ağ ve teknoloji imparatorluğu kurdu. Aralarında WhatsApp, Instagram ve yapay gerçeklik firması Oculus'un da bulunduğu gelecek vadeden birçok şirketi satın adı. 2022'de Facebook dahil tüm bu platformlar kurulan Meta şemsiye altında toplandı. Şirket her gün en az 3 milyar kişinin sürekli ürünlerinden birini kullandığını açıklıyor. 2022'de Meta, GIF platformu Giphy'yi zararına satmak zorunda kaldı. İngiltere’deki ilgili düzenleyici kurum, pazara aşırı hakimiyet olasılığı nedeniyle, Meta’yı platformu elinden çıkarmaya zorladı. Facebook'un süren yükselişi ve hakimiyeti, Mark Zuckerberg'in uygulamayı güncel tutma kabiliyetinin de kanıtı. Ancak ‘en popüler sosyal uygulama’ unvanını korumak, önümüzdeki 20 yılda çok zor olabilir. Meta şu anda işini Metaverse girişimi için yoğun bir çaba harcıyor ve muhtemelen Apple’ın da aralarında olduğu rakip teknoloji devlerinin önünde gidiyor. Yapay zeka Meta’nın başlıca öncelikleri arasında yer alıyor. Şirketin, küçük mavi uygulama için neler planladığını görmek ilginç olacak. (Kaynak)
Tüm zamanların en çok satan telefonları
2021 yılında dünyada 7,1 milyar cep telefonu kullanıcısı vardı ve bu, küresel nüfusun kabaca %90'ını oluşturuyor. Cep telefonu artık insanlığın en yaygın teknoloji parçalarından biri ve bu gösterişli modern cihazlar, yıllar öncesinin tuğla benzeri modellerinden çok farklı. Peki tüm zamanların en çok satılan cep telefonları hangileri? Wikipedia , Yahoo Finance ve teknoloji analisti firması Omdia'dan alınan veriler kullanarak, hazırlanan cep telefonlarının satış grafiğini sizlerle paylaşmak istedim. Hey gidi Nokia! (Kaynak)
İnsan Beynine İlk Çip Yerleştirildi
Elon Musk, insan beynini bilgisayara bağlamaya çalışan projesinde yeni bir aşamaya ulaştıklarını duyurdu. Musk, bu amaçla kurduğu Neuralink şirketine ait bir kablosuz çipin ilk kez bir insanın beynine başarıyla yerleştirildiğini açıkladı. X üzerinden paylaştığı mesajında Musk, "Dün ilk kez bir insana Neuralink implantı takıldı. İlk sonuçlar, umut verici oranda sinir uyarımı tespit edildiğini gösteriyor" dedi. Neuralink'in ilk cihazının adının 'Telepathy' olduğunu duyuran Musk, çip takılan hastanın iyileşmekte olduğunu da ekledi. Şirket, insan beyniyle bilgisayar arasında bağlantı kurarak karmaşık nörolojik sorunlara çözümler üretmeyi amaçladığını söylüyor. Neuralink şirketinin rakipleri ise benzer cihazları beyne yerleştirmeyi daha önceden başarmıştı. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), Musk'ın şirketine Mayıs ayında çipleri insanlar üzerinde test etme izni vermişti. Altı yıl sürecek çalışmayla, insan saçından daha ince 64 adet esnek iplik, beynin belirli bölgelerine yerleştirilecek.
Şirketin açıklamasına göre deneysel çip, kablosuz olarak şarj edilebilen pillerle çalışıyor. Beyin sinyallerini kaydederek kablosuz şekilde bir cihaza gönderiyor. Böylece kişinin ne şekilde hareket etmek istediğine ilişkin sinyaller bilgisayarda işlenebiliyor. Neuralink, bu çiplerin zaman içerisinde bunama, Parkinson hastalığı ve omurilik zedelenmeleri gibi sağlık sorunlarına yardımcı olabileceğini söylüyor. Elon Musk, Telepathy adlı cihazın "Sadece düşünce yoluyla telefon, bilgisayar ve tüm elektroniklerin kontrolüne izin vereceğini" kaydetti. Musk, "Stephen Hawking'in daha hızlı iletişim kurabildiğini hayal edin. Amacımız bu" dedi. Öte yandan Neuralink'in rakiplerinden Utah merkezli Blackrock Neurotech adlı şirket, 2004 yılında ilk beyin implantını gerçekleştirmişti.
Precision Neuroscience adlı şirket de felçli hastalara destek olacak implantlar üretiyor. (Kaynak)
600 + 1 Milyon uygulama Vision Pro için hazır
Vision Pro'nun 2 Şubat sabahı itibariyle ABD'de satışa sunulması ile birlikte Apple, App Store'unu da güncelledi. App Store'un güncellenen web sayfasında, yeni başlığı destekleyen uygulamalar için Vision Pro uyumluluğu da görüntülenebiliyor. Apple ayrıca yaptığı açıklamayla birlikte Vision Pro'nun piyasaya çıktığı bugün, App Store üzerinde 600'den fazla Vision Pro destekli uygulama ve oyun bulunduğunu da duyurdu. Özellikle Disney+, Max (Eski adıyla HBO Max), PGA Tour Vision, NBA ve Red Bull TV gibi eğlence uygulamaları ön plana çıkıyor.
Bunlar dışında kullanıcılar Box, MindNode ve Microsoft 365 gibi üretkenlik araçlarının yanı sıra, OmniFocus ve OmniPlan gibi veri görselleştirme ve proje yönetimi uygulamalarının da Vision Pro'ya özel sürümlerine erişebiliyorlar. Popüler uygulamalardan Zoom, Fantastical ve Numerics de Vision Pro'ya özel sürümleriyle ön plana çıkan uygulamalar arasında. Oyunlara baktığımızdaysa, Apple Arcade üyeliğiyle birlikte kullanıcılara içlerinde NBA 2K24 Arcade Edition, Sonic Dream Team ve TMNT Splintered Fate gibi oyunlar sunuluyor. Vision Pro için özel geliştirilen sürümlere sahip oyunlar arasında Synth Riders, LEGO Builder's Journey, Super Fruit Ninja gibi yapımlar da yer alıyor. Bunlar dışında Vision Pro sahipleri popüler hava durumu uygulaması Carrot Weather'ın "uzamsal" bir versiyonuna, Uzay Yolu evrenindeki yerleri ve eşyaları keşfetmelerini sağlayan The Archive'ın da özelleşmiş versiyonuna erişebiliyorlar. Vision Pro sahipleri bu 600 uygulama dışında da 1 milyondan fazla uyumlu iOS ve iPadOS uygulamasını da indirip kullanabiliyorlar. (Kaynak)
Dönüş 5 Şubat’a Kaldı
Türkiye'nin ilk astronotu Alper Gezeravcı'nın Uluslara-rası Uzay İstasyonu'ndan (ISS) Dünya'ya dönüş yolculuğu hava muhalefeti nedeniyle 5 Şubat'a ertelendi. Ax-3 mürettabatının Dragon kapsülüyle 2 Şubat’ta Türkiye saatiyle 14.00'te ISS'den ayrılması bekleniyordu. NASA ve SpaceX tarafından yapılan açıklamada, Florida kıyısındaki hava koşullarının uygun olmaması nedeniyle Dragon ve Ax-3 ekibinin 5 Şubat'tan önce ISS'ten ayrılmayacağı ifade edildi. Gezeravcı'nın da dahil olduğu Ax-3 ekibi için dün saat 17.50'de ISS'de bir veda töreni düzenlenmişti. Axiom Space'in YouTube ve X hesabı üzerinden canlı yayınlanan törende Gezeravcı şöyle konuşmuştu: “Gerçekleştirdiğimiz bu görevin geleceğimizin teminatı sevgili gençlerimiz için ilham verici bir başlangıç olmasını diliyorum. Bu bir hikâyenin başlangıç noktasıydı, bir yere varış noktası değil. Bundan sonraki yolumuz tüm milletimize hayırlı uğurlu olsun.”
Dünya'ya dönüş nasıl olacak?
Gezeravcı ve ekibinin ISS'den ayrılışları ve Dünya'ya dönüş yolculukları yaklaşık 12 saat sürecek. İnişin, Atlas Okyanusu veya Meksika Körfezi'nde yer alan yedi potansiyel noktadan birine yapılması öngörülüyor.
Alper Gezeravcı ve diğer üç ekip üyesini taşıyan Dragon kapsülü ISS’den ayrılacak.
Kapsül istasyondan uzaklaşmak için itici sistemlerini ateşleyecek ve ardından alçalma manevralarına başlayacak.
Isı kalkanı devreye giren kapsülün hızı atmosfere girerken saatte 500 kilometreye kadar düşecek.
Ana paraşütleri açılan Dragon okyanusa iniş yapacak.
Gemiye alınan kapsülün kapağı gerekli kontrollerin ardından açılacak ve böylece Ax-3 mürettabatı tekrar Dünya'ya adım atacak. (Kaynak)
Eski CIA çalışanına 40 yıl hapis cezası
Eski bir CIA memuru, çok sayıda gizli hackleme aracını ihbar platformu Wikileaks'e sızdırdığı için 40 yıl hapis cezasına çarptırıldı. ABD’de görülen davada savcılar görevli memuru, istihbarat görevlilerinin akıllı telefonları hacklemesine ve bunları dinleme cihazı olarak kullanmasına olanak tanıyan CIA'in "Vault 7" araçlarını sızdırmakla suçladı. Sızıntının ABD tarihindeki en "yüzsüz" sızıntılardan biri olduğunu söylediler. ABD adalet bakanlığı, 35 yaşındaki Schulte'nin 2017 yılında Wikileaks'e yaklaşık 8.761 belge paylaştığını ve bunun CIA tarihindeki en büyük veri ihlali olduğunu söyledi. Perşembe günü casusluk, bilgisayar korsanlığı, mahkemeye itaatsizlik, FBI'a yalan beyanda bulunmak ve çocuk istismarı görüntüleri bulundurmak suçlarından hapis cezasına çarptırıldı. ABD Başsavcısı Damian Williams, "Joshua Schulte, Amerikan tarihindeki en küstah, en iğrenç casusluk suçlarından bazılarını işleyerek ülkesine ihanet etti" dedi. (Kaynak)
Apple’ın Lightning Sevdası
Avrupa Birliği’nin zorlaması ile iPhone 15 serilerine USB-C şarj kablosu gelmiş olabilir ama Apple’ın kendine özgü kablo “sevdası” bitecek gibi değil. 2 Şubat ile raflarda yerini alan Vision Pro’larla birlikte envantere 2 yeni Lightning kablo daha eklendi. Bunlar da USB-C yapılabilir miydi? Evet, ama ne gerek var dimi? Kabloları şöyle isimler bile verilmiş. Sol üstte; Lightning mini (AirPods Max), sağ üstte; Lightning Pro Max (Vision Pro Battery), sol altta; Lightning Ultra (Vision Pro band) ve sağ altta, Lightning (standard).
Haftanın İzleme Önerisi : “When They See Us”
Yaşanmış gerçek bir olayı anlatan When They See Us, Ava DuVernay’in yönettiği dram dizisi. 31 Mayıs 2019'da 4 bölümlük bir mini dizi olarak yayımlanmıştır. Dizi, 1989 yılında Amerika'da Central Park'ta meydana gelen tecavüz ve darp saldırısı ile suçlanan dördü 14 yaşında, biri 16 yaşındaki beş gencin yanlışlıkla suçlanarak hapis cezası almalarını, bu süreçte kendilerinin ve ailelerinin yaşadıklarını ele alıyor. Dizi, 71. Primetime Emmy Ödüllerinde 11 adaylık aldı. Jharrel Jerome En İyi Mini Dizi Erkek Oyuncu ödülünü kazandı. Diziyi izlemek için tıklayabilirsiniz. 4 bölümlük bu mini dizi gibi aynı konuyu ele alan 1 saatlik bir de söyleşi/ belgesel yine Netflix’te yayınlanıyor.
Haftanın Uygulaması : Flythroughs
Luma AI tarafından hazırlanan “Flythroughs” uygulaması ile yapay zeka ve sadece iPhone'unuzu kullanarak üç boyutlu alanlarınızı için profesyonel olarak 3D videolar oluşturabili-yorsunuz. Sinematik 3D geçişler oluşturan bu uygulama dünyanın en gelişmiş 3D Gen NeRF teknolojisini kullandı-ğını söylüyor. Uygulamayı indirmek için tıklayabilirsiniz.
Vision Pro ile yeni bir dönem başladı
Teknoloji devi Apple, uzun zamandır merakla beklenen sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik (VR/AR) cihazı olan Vision Pro’yu 2 Şubat’ta mağaza-larında satışa sundu. Peki, bu yeni cihazın teknoloji dünyasına getireceği yenilikler ve gelişmeler ilk iPhone’un çıktığı gibi olabilir mi?
Yenilikçi Tasarım: Apple, cihazlarının tasarımında ve ekran kalitesinde her zaman öncü olmuştur. Vision Pro'nun da şık ve ergono-mik bir tasarıma sahip olması ve yüksek çözünürlüklü ekranıyla iPhone’ların ilk çıktığında verdiği büyüleyici dokunmatik hissiyatı verebilir.
Gelişmiş AR ve VR Deneyimi: Apple, artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik teknolojilerine odaklanarak, kullanıcılarına daha gerçekçi deneyimler sunmayı hedefliyor. Vision Pro'nun, gerçek dünyayla etkileşimi daha da geliştiren ve kullanıcıları farklı boyutlara taşıyan bazı yenilikleri bulunuyor. En önemlisi göz takibi ve parmak hareketleri ile veri girişi yapabilmesi.
Güçlü İşlemci ve Grafik Performansı: Üzerindeki onlarca kameranın, göz tarama, yüz tarama ve uzamsal görüntü birimlerinin aynı anda ve hızlı çalışabilmesi için gerekli olan en önemli kaynak işlemcisi. Vision Pro'nun da en yeni işlemci ve grafik birimlerine sahip olması, daha hızlı ve akıcı bir performans sunmasını sağlıyor.
Henüz ülkemizde satışı olmaması ve yüksek fiyatıyla henüz fiziki olarak inceleyemesem de ABD’de bir çok teknoloji editörünün incelemelerini dikkatle izliyorum.
En çok yapılan eleştiri Vision Pro’nun ağırlığı konusu. Bakalım, Apple'ın Vision Pro cihazıyla birlikte getireceği yenilikler ve gelişmeler, teknoloji dünyasında heyecan uyandırmaya devam edecek mi?
Dijital çağın devlerinden biri olan Facebook, kuruluşu-nun 20. yıl dönümünü kutluyor. Mark Zuckerberg'in üniversite yıllarında başlattığı bu sosyal medya platformu, bugün dünya genelinde milyarlarca kullanıcıya ulaşıyor. Ancak bu 20 yıllık süre zarfında, Facebook'un gizlilik ve veri güvenliği konularında yaşadığı tartışmalar da göz ardı edilemez. Önümüzdeki yıllarda Facebook'un nasıl bir evrim geçireceği ve hangi yönde ilerleyeceği ise merak konusu.
Türkiye'nin ilk astronot adayı Alper Gezeravcı'nın uzaydan dönüşü, teknik nedenlerden dolayı 5 Şubat'a ertelendi. Gezeravcı, ISS'de geçirdiği zaman boyunca çeşitli deneyler yaptı ve Türkiye'den uzay araştırmala-rına olan ilgiyi arttırdı. Dönüşü heyecanla beklenen Alper Gezeravcı'nın ISS'den dönüşü için 5 Şubat tarihi planlanıyor.
Teknoloji dünyasında unutulmaz izler bırakan telefonlar arasında iPhone, Samsung Galaxy serisi ve Nokia 3310 gibi efsanevi modeller bulunuyor. Bu telefonlar, teknoloji tarihine damga vurmuş ve kullanıcılar tarafından unutulmaz olarak anılmıştır. Zaman içinde teknolojinin gelişmesiyle birlikte telefonların tasarımı ve özellikleri de büyük değişimler geçirdi, ancak bu efsanevi modeller hala birçok kişinin gönlünde taht kurmayı başarıyor. Bu telefonların zirvesinde iki kardeş bulunuyor ki rekorlarını kırmak pek öyle kolay olmayacak gibi. Nokia 1100 ve 1110 modelleri toplamda 500 Milyon satışları ile tüm zamanların zirvesini paylaşıyorlar.
Apple, uzun süredir kullandığı Lightning bağlantı teknolojisiyle ilgili olarak bir kez daha tartışma konusu oldu. Vision Pro’nun piyasaya sürülmesi ile bir çok bağlantı noktasının Lightning tarzı soketlerin olması olası arıza veya zararlarda yine Apple tarafından yüksek fiyatlı satılan aksesuarlara zorunlu kılacağı görülüyor. Şirketin, kullanıcıların standart USB-C bağlantısına geçiş yapması yönündeki baskılarına rağmen, hala Lightning kablo kullanmaya devam etmesi eleştiriliyor.
Tesla ve SpaceX'in CEO'su Elon Musk, insan beynine yerleştirilen ilk çipin başarılı bir şekilde çalıştığını duyurması, beyin-bilgisayar arayüzü teknolojisinin geleceği hakkında heyecan verici bir adım olarak görülebilir. Ancak bu teknolojinin etik ve güvenlik konuları da beraberinde tartışma yaratıyor. İlk çip takılan kişinin sağlık durumunun iyi olduğu söyleniyor ama uzun süreli etkileri de beklentiler arasında. Her ne olursa olsun Elon Musk bir şekilde zamanla haklı çıkması ile ün kazandı. Twitter’ı alıp X yaptı herkes kızdı ama günün sonunda mavi tik başına 8 Dolar almaya devam ediyor ve herkes halinden memnun. Yanisi... bu çip olayında da olumlu etkilerle özellikle engelli insanlara umut olması çok olası.
Apple'ın beklenen sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik (VR/AR) gözlüğü için özel olarak hazırlanmış 600 uygulamanın hazır olduğu açıklandı. Bu bana iPhone’un da ilk zamanlarını hatırlattı. O zamanlar bir uygulama mağazası bile yoktu. Netflix gibi bazı şirketlerin Vision Pro için uygulama geliştirmeme kararı ne kadar sürecek göreceğiz.
Yorum ve görüşleriniz için lütfen bana yazmayı unutmayın, teşekkürler. Haftaya görüşmek üzere.
Son olarak, aşağıdaki alana mail adresinizi bırakarak ücretsiz abone olabilir, her Pazar bültene rahatça ulaşabilirsiniz. Sevgiler…